Student – cudzoziemiec na polskiej uczelni

Wzrost liczby cudzoziemców przybywających do Polski zawiązany jest z dwoma głównymi czynnikami – poszukiwaniem zatrudniania na terytorium Polski oraz chęcią rozpoczęcia, bądź kontynuacji nauki w naszym kraju.

Nierzadko obcokrajowcy decydują się na obie te opcje, łącząc studia i pracę na terytorium RP. Statystyki pokazują, że w roku akademickim 2020/21 odnotowano wzrost liczby studentów cudzoziemców o 3,0% w stosunku do roku poprzedniego. Cudzoziemcy aktualnie stanowią około 7,0% ogólnej liczby studentów (dla porównania w 2004 roku było to około 0,5%).

Można się spodziewać, że rok akademicki 2022/23 przyniesie drastyczną zmianę w tym zakresie – głównie ze względu na napływ obywateli Ukrainy oraz Białorusi.

Kiedy cudzoziemiec może podjąć studia w Polsce?

Cudzoziemcy mogą podejmować i odbywać naukę w Polsce na podstawie m.in.:

1. umów międzynarodowych,
2. umów zawieranych z podmiotami zagranicznymi przez polskie uczelnie,
3. decyzji określonych podmiotów (w tym: decyzji ministra, dyrektora NAWA czy dyrektora Narodowego Centrum Nauki).

Możliwość kształcenia cudzoziemców obejmuje: studia – I i II stopnia oraz studia doktoranckie, studia podyplomowe, kształcenie specjalistyczne i inne formy kształcenia. Obcokrajowcy mogą ponadto uczestniczyć w prowadzeniu działalności naukowej.

Czy studia stacjonarne w Polsce są dla cudzoziemca zawsze bezpłatne?

Studia dla cudzoziemców z zasady są płatne. Mamy jednak pewne wyjątki. Polska uczelnia publiczna nie pobiera opłat za kształcenie w języku polskim przypadkach następujących osób:

1. obywateli państw członkowskich UE i państw członkowskich EOG oraz Szwajcarii, a także członków ich rodzin, mieszkających na terytorium RP,
2. osób posiadających zezwolenie na pobyt stały lub rezydentów długoterminowych UE,
3. osób posiadających zezwolenie na pobyt czasowy wydane w oparciu o konkretne przesłanki;
4. cudzoziemców posiadających status uchodźcy nadany w RP lub korzystający z ochrony czasowej albo ochrony uzupełniającej,
5. posiadaczy certyfikatu poświadczający znajomość języka polskiego jako obcego (co najmniej na poziomie C1),
6. osób posiadających Kartę Polaka lub decyzję w sprawie stwierdzenia polskiego pochodzenia,
7. małżonków, wstępnych lub zstępnych obywatela RP, mieszkających na terytorium RP,
8. osób, którym udzielono zezwolenia na pobyt czasowy w związku z prowadzeniem badań naukowych.

Jak wygląda kwestia wsparcia finansowego, jakie mogą studenci – cudzoziemcy uzyskać?

Dostęp do pomocy materialnej z budżetu państwa (stypendium socjalne czy kredyt studencki), zagwarantowany jest jedynie dla pewnej grupy cudzoziemców –w szczególności dla: osób posiadających zezwolenie na pobyt stały lub rezydentów długoterminowych UE, cudzoziemców posiadających status uchodźcy lub korzystający z ochrony czasowej albo ochrony uzupełniającej na terytorium RP, posiadaczy certyfikatu poświadczający znajomość języka polskiego jako obcego co najmniej na poziomie  biegłości językowej C1, osób posiadających Kartę Polaka lub decyzję w sprawie stwierdzenia polskiego pochodzenia.

Takich ograniczeń nie ma odnośnie innych form pomocy. Wszyscy cudzoziemcy, którzy podjęli w Polsce studia są uprawnieni do ubiegania się o: stypendium rektora, stypendium dla osób niepełnosprawnych, zapomogę, stypendium finansowane przez jednostkę samorządu terytorialnego, stypendium za wyniki w nauce lub w sporcie oraz stypendium ministra. 

Podstawowe informacje na temat ubezpieczenia zdrowotnego studenta obcokrajowca

Student cudzoziemiec, który jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego EFTA, ma prawo do świadczeń na zasadach obowiązujących ubezpieczonego polskiego. Podstawą ubezpieczenia jest Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego lub Certyfikat Zastępczy EKUZ. Obcokrajowcy z państw trzecich muszą zawrzeć indywidualnie dobrowolną umowę z NFZ na korzystanie ze świadczeń zdrowotnych i samodzielnie opłacać składki.

Jak w związku z sytuacją na Ukrainie została uregulowana sytuacja uchodźców chcących rozpocząć lub kontynuować studia w Polsce?

Kwestię tę regulują przepisy  ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Osoby, które przybyły z Ukrainy do Polski, a do 24 lutego 2022 roku były studentami uczelni ukraińskich, mają możliwość kontynuowania kształcenia na polskich uczelniach, nawet jeśli nie mają ze sobą dokumentów, które poświadczałyby okresy studiów czy zdane egzaminy.

Uczelnie mogą w tym zakresie przeprowadzać postępowania w sprawie potwierdzenia ukończenia studiów na określonym poziomie.

Od objętych ustawą obywateli Ukrainy, będących studentami uczelni publicznej, nie są pobierane opłaty za kształcenie na studiach stacjonarnych w języku polskim. Ponadto studenci mogą ubiegać się o stypendium socjalne i kredyt studencki.

Podsumowanie

Na zakończenie należy podkreślić, że wzrost zainteresowania polskimi uczelniami jest pozytywnym zjawiskiem. Zwiększanie się liczby studentów – cudzoziemców służy rozwojowi uczelni, podnoszeniu jakości kształcenia oraz wypracowywaniu coraz lepszych programów nauczania.

Jak zostało już wspomniane na wstępie, należy się spodziewać że obecny rok akademicki przyniesie znaczący wzrost ilości zagranicznych studentów. Na to, czy ten trend utrzyma się w dalszych latach, niewątpliwie będzie miała wpływ sytuacja polityczna w Europie.

Autor: r. pr. Joanna Kegler odpowiedzialna za nadzór merytoryczny nad działem Mobility&HR kancelarii prawnej CGO Legal Chajdas Gawlak Owczarek sp. k.